Milieucriminaliteit is een vorm van criminaliteit die binnen de opleiding Criminologie niet of nauwelijks aan bod komt. Deze vorm van criminaliteit vindt veelal buiten ons zicht plaats of we herkennen het gewoonweg niet. Ook komen meldingen over milieucriminaliteit niet dagelijks voor bij de politie. Toch komen berichten hierover wel regelmatig voor in de media. Denk hierbij aan een bericht over het lozen van chemisch afval of het dumpen van asbest. Deze delicten hebben nadelige gevolgen voor het leefmilieu en zijn gevaarlijk voor de gezondheid en veiligheid van onze samenleving. Daarnaast worden met deze delicten miljarden euro’s verdiend, waardoor de politie milieucriminaliteit wel hard moet aanpakken.
Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen ‘groene en ‘grijze’ milieucriminaliteit. Onder groene milieucriminaliteit valt alle criminaliteit die te maken heeft met de voedselketen, de landbouw en de natuur. Denk hierbij aan de bedreiging van planten- en vissensoorten, het kappen van bomen en de stroperij en handel in bedreigde diersoorten. De overige vormen van milieucriminaliteit worden aangeduid als ‘grijze’ milieucriminaliteit, waaronder het overtreden van milieuvoorschriften, die betrekking hebben op afval, bodem, lucht en geluid. Denk hierbij aan vuurwerk, het dumpen van afval en geluidsoverlast. Voor bedrijven is het vaak voordeliger om de milieuregels niet na te leven, omdat legale verwerking van hun bedrijfsafval meer kost dan wanneer dit op een illegale manier wordt verwerkt.
Milieucriminaliteit kan verschillende nadelige gevolgen met zich meebrengen. Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen gevolgen voor de mens, de maatschappij en het milieu. De gevolgen voor de mens zijn aantasting van de gezondheid, omdat gevaarlijke stoffen worden ingeademd of men komt er mee in aanraking. Gevolgen voor de maatschappij kunnen weer worden onderverdeeld in gevolgen voor de economie en die voor de rechtsstaat. Denk hierbij aan oneerlijke concurrentie, omdat bedrijven die zich wel aan de regels houden uit de markt worden gedrukt. Ook wordt het rechtvaardigheidsgevoel van burgers aangetast wanneer bedrijven ongestraft de regels uit de milieuwetgeving kunnen overtreden. De gevolgen voor het milieu zijn voor zowel de natuur als het welzijn en de gezondheid van dieren. Door milieucriminaliteit ontstaat een verstoring in de leefomgeving, wanneer bijvoorbeeld schadelijke stoffen in de grond, het water of de lucht terechtkomen. Ook kan de biodiversiteit worden aangetast door overbevissing of het illegaal kappen van bomen.
Voor de overheid bestaan enkele knelpunten bij de opsporing van milieudelicten. Zo is er weinig bestuurlijke aandacht en toewijding voor deze vorm van criminaliteit, omdat er geen externe prikkels zijn die tot actie aanzetten. Milieucriminaliteit is vaak onzichtbaar, waardoor de aandacht hiervoor beperkt is. Ook is de beschikbare capaciteit voor de opsporing van deze delicten laag, omdat andere delicten nou eenmaal meer aandacht vragen. Bovendien is er vaak sprake van te weinig controle op de naleving van de milieuwetgeving. Dit falende toezicht zorgt ervoor dat er gelegenheden voor criminaliteit worden gecreëerd (gelegenheidstheorie!). Om deze redenen kunnen individuen, groeperingen en bedrijven hun gang blijven gaan.
Bij de bestrijding van milieudelicten kunnen verschillende maatregelen worden ingezet. De overheid kan ervoor kiezen om iemand of een bedrijf strafrechtelijk te vervolgen, een bestuurlijke boete op te leggen, geld of goederen in beslag te nemen, of een waarschuwing of schikking op te leggen. De vraag blijft of een van deze maatregelen er daadwerkelijk voor zullen zorgen dat de milieuwetgeving beter zal worden nageleefd.
Momenteel loopt er sinds oktober 2019 een onderzoek van de Algemene Rekenkamer naar de effectiviteit van overheidsinterventies die milieucriminaliteit tegen zouden moeten gaan. De geplande publicatiedatum hiervan is januari 2021.
Bronnen:
https://www.rekenkamer.nl/actueel/lopend-onderzoek/effectief-bestrijden-van-milieucriminaliteit
https://www.bijzonderstrafrecht.nl/home/knelpunten-in-de-aanpak-milieucriminaliteit
